دکتر بیژن جهانگیری

هندوستان با مساحت ۲/۳ میلیون کیلومتر مربع و ۴/۱ میلیارد جمعیت (پرجمعیت‌ترین کشور کره زمین)، دارای عنوان چهارمین قدرت نظامی و پنجمین اقتصاد جهان است.خدمات هندوستان به تمدن و پیشرفت بشریت برجسته است و شایسته تحسین. ابداع سیستم «ده دهی» یا دسیمال و از آن مهمتر ابداع «صفر» در ریاضیات که بدون آن جهان به درجه‌ای قابل ملاحظه عقب مانده می‌بود، از هدیه‌های ارزشمند هندوستان به تمدن است.

کشوری با داشتن عنوان افتخارآفرین سرزمین تعامل باورمندان به ادیان مختلف، داشتن فلاسفه نامدار و تعادل در رفتار اجتماعی، سابقه داشتن رهبران سیاسی از قبیل مهاتما گاندی و جواهر لعل نهرو که جهان ایشان را به عنوان قله نشینان فضایل انسانی می‌شناسد، داشتن هنرمندان و نویسندگان و شعرای بلند مرتبه و فرهنگی غنی از غذاهای خاص هندی و پوشش منحصر به فرد تا موسیقی و سینما و عادات پسندیده‌ای از قبیل گل دوستی و شاد زیستی و قناعت و صرف وقت برای اندیشیدن و صدها توانایی و سنت ارزشمند دیگر. کشوری که ۲ بار در سالهای ۱۹۹۸ و ۲۰۱۹ در رشته اقتصاد و یک بار در سال ۲۰۰۹ در رشته شیمی و یک بار در سال ۲۰۱۴ به مناسبت تلاش در جهت ایجاد صلح جهانی برنده جایزه نوبل شد.
هندوستان از کشورهای مهاجر فرست به اقصی نقاط عالم است؛ مهاجرانی که به داشتن فضائل انسانی و توانایی‌های علمی و عملی شهره و مورد احترام جهانیان هستند.
در هندوستان برای سال منتهی به ۲۰۲۴ میلادی رشد اقتصادی ۳/۷ درصدی پیش‌بینی کرده بودند که در میانه سال ۷ درصد شد و در انتهای سال به ۲/۸ درصد افزایش پیدا کرد و به این ترتیب هندوستان رتبه اول سریعترین رشد اقتصادی جهان را کسب کرد.
زمینه‌های اصلی رشد شامل «آی‌تی» و خدمات تجاری و صنایع دارویی و مدرن کردن کشاورزی است و مواردی که کمترین رشد را داشته‌اند شامل اشتغال بانوان و مشکلات تغذیه کودکان و اصلاح حقوق‌های دریافتی «کم درآمدها» بود. یکی از مسائل اجتماعی هندوستان فقر است که برای مقابله با آن، در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۹، با سرمایه‌گذاری در «بهره‌مندی عمومی» و سرمایه‌گذاری در خانه‌سازی وسیع و فراگیر تعداد فقرای کشور تا ۵۰ درصد کاهش داده شد.
غرض از نوشته حاضر سیر و سیاحتی در آموزش عمومی خصوصاً آموزش عالی در هندوستان است و به همین دلیل برای ورود به مطلب، بازبینی کلی از موقعیت این ابرقدرت آسیایی لازم می‌نمود. هر چند پژوهش در رمز گشایی از موفقیت‌های هندوستان می‌تواند آموزنده و حاوی نکات مثبت و کاربردی فراوان باشد، اما این واکاوی در بضاعت نویسنده نیست و وظیفه‌ای است بر عهده صاحبنظران دارای اهلیت.
هندوستان ۵/۱ میلیون مدرسه و ۲۶۵ میلیون دانش‌آموز و دانشجو دارد و همزمان منزلگاه بالاترین تعداد کودکان بیرون از مدرسه است. علی‌رغم اینکه جمعیت هندوستان ۲۲ درصد جمعیت جهان را شامل می‌شود، متأسفانه ۴۶ درصد کل بیسوادان جهان هم ساکن این کشور هستند.
شمار دانشجویان هندوستان ۲/۴۳ میلیون نفر است، با رشد تقریبی ۲ میلیون دانشجو در سال. نزدیک ۸۰ درصد این دانشجویان دوره‌های کارشناسی (لیسانس) و ۱۲ درصد در فوق لیسانس و ۷ درصد در دوره‌های دیپلم تخصصی و فقط نیم درصد در دوره‌های «پی‌اچ‌دی» تحصیل می‌کنند. رشته‌های مورد علاقه دانشجویان در دوره‌های لیسانس عبارتند از: هنر (۳۴%)، علوم (۱۵%)، تجارت (۱۳%)، و علوم مهندسی (۱۲%) و در دوره‌های فوق‌لیسانس و دکتری غلبه و علاقه متوجه رشته‌های علوم و مهندسی و مدیریت است. در حدود ۵۰ هزار دانشجوی خارجی در هندوستان تحصیل می‌کنند که اکثریت آنها به ترتیب اهالی کشورهای نپال، افغانستان، ایالات متحده آمریکا، بنگلادش و  امارات متحده عربی هستند.
به‌طور کلی نسبت پسر به دختر در دانشگاه‌های هندوستان برابر است. قرار است طبق برنامه‌های مدون و مصوب، تعداد دانشگاهها و به همراه آن، شمار دانشجویان دانشگاه‌ها تا سال ۲۰۳۵ دو برابر شود.
از دستاوردهای قابل ملاحظه فرهنگی هندوستان، اجباری و رایگان بودن آموزش برای همه کودکان و نوجوانان ۶ تا ۱۴ سال و نیز مجاهدت در تسهیل دسترسی همگانی به آموزش عالی است. گزارش‌های منابع مستقل از قبیل یونسکو شهادت می‌دهند که هندوستان در این مجاهدت حداکثر کوشش مداوم و سرمایه‌گذاری را به کار برده و به نتایج قابل توجهی دست یافته است.
به ۲ نکته قابل توجه در آموزش و پرورش هندوستان باید اشاره کرد؛ یکی اصرار بر مقید بودن به حفظ سنن و انضباط و نظم و پاکدستی در جمیع شئون زندگی و دیگری تکیه بر آموزش بر مبنای محفوظات به‌ویژه حفظ کردن مطالب کتاب‌های درسی. قابل ذکر است که این آخری چندان مورد تأیید و قبول صاحبنظران آموزش و پرورش دیگر کشورهای جهان نیست. یکی از معیارهای پیشرفت کشورها حجم سرمایه‌گذاری در صنایع و دانشگاه‌ها به منظور پژوهش‌های هدفمند (R&D) است.
هندوستان در فاصله سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳ میلادی میزان این سرمایه‌گذاری را به ۲ برابر رسانده، اما علی‌رغم آنچه که در مورد پیشرفت‌های اجتماعی و اقتصادی هندوستان نوشته شده است، دانشگاه‌های این کشور مقام قابل توجهی در صحنه جهانی نیافته‌اند.بازبینی صحنه نشان می‌دهد که تعداد دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و کالج‌ها و به تبع آن شمار دانشجویان به نحو قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته، اما این گسترش بیشتر کمی و در تعداد بوده است و نه در کیفیت. دلایلی چند برای این نقیصه شمرده شده است که مهمترین آنها عبارتند از کافی نبودن بودجه اختصاص داده شده، اولویت ندادن به ارتقای کیفیت، عدم استقلال کامل دانشگاه‌ها و تمایل دولت بر دخالت در اداره آنها و به‌ویژه کافی نبودن همکاری دانشگاه‌ها با صنایع (موفق‌ترین نمونه جهانی آن همکاری دانشگاه استانفورد آمریکا با صنایع سیلیکون ولی است). به‌طور خلاصه اگر سؤال مقدر این باشد که هندوستان به اقتصاد و معاش عام بیشتر اهمیت و  اولویت داده است تا گسترش عمق دانش، به نظر می‌رسد که پاسخ روشن اولویت دادن به اقتصاد است.
هندوستان از دوستان ارجمند و متعادل و والا مقام ماست و سابقه روابط دوستانه و علایق مشترک فرهنگی ما به صدها سال پیش برمی‌گردد. از مهمانپذیری پارسیان زرتشتی مهاجر به هند تا علاقه رابیندرانات تاگور به ایران و تألیف و انتشار کتاب «بوف کور» در آن کشور که انتخابی هوشیارانه و معنی‌دار و قابل تأمل است.
به عنوان حسن ختام اشاره‌ای به یک گزارش مکتوب، خالی از لطف نیست. گزارشگر می‌نویسد: در سفری به حیدرآباد هند از دبستانی دیدن می‌کردم، شاهد بودم که کودکان هندی به زبان فارسی صحبت می‌کردند و گلستان سعدی را می‌خواندند که یادآور سخن حکیم ابوالقاسم فردوسی بود، آنجا که می‌فرماید: «جهان سر به سر حکمت و عبرت است.»